Vørunr. | Vørunavn | Eind | Mynd | Prísur v/MVG |
---|
Vøluspá er eitt hitt kendasta og mest týðandi av norrønu gudakvæðunum.
Útgávudagur: 24-02-2003
Vørunr.: PPS990203
Virði: 65,00
Øll frímerkini hava ymisk myndevni úr norrøna kvæðinum Vøluspá og eru gjørd av listamanninum Anker Eli Petersen.
Hoyrið meg, allar
heilagar verur,
meira og minni
ættfólk Heimdals.
Vilt tú, Valfaðir,
at eg sigi frá
fornsøgum manna,
teim fyrstu eg minnist.
Soleiðis byrjar Vøluspá,
hitt kendasta og mest týðandi av norrønu gudakvæðunum. Tað finnast tvær fullfíggjaðar uppskriftir av
kvæðinum, onnur í tí sokallaðu “kongsbókini” Codex Regius, meðan hin er at
finna í Hauksbók. Munurin millum
uppskriftirnar er lítil, stavsetingin brýtur frá og onkur ørindi vanta í
báðum. Vanligt er tí at nýta ein
“normaliseraðan” tekst, har holini í aðrari útgávuni eru fylt út úr hinari.
Úrslitið er tann kenda
útgávan av Vøluspá við 66 ørindum, yrkt í kvæðaháttinum “fornyrðislag”.
Tað,sum serliga skilur
Vøluspá frá øðrum gudakvæðum er, at tað ikki bara er ein uppremsan av ymsum
mytologiskum frumevnum, men at kvæðið hevur eina nøkulunda samanhangandi søgugongd
úr byrjan í enda.
Fleiri kvæði?
Tað er eitt sindur óvist,
hvar og nær Vøluspá er yrkt. Helst er
kvæðið sett saman í Íslandi, onkuntíð seint í 10. øld, altso stutt fyri
kristningini av landinum.
Óvissan er tó grundað á
tað sannroynd, at partar av Vøluspá tykjast at vera eldri enn aðrir. Hetta, og so frávik í frásagnarhættinum,
bendir á, at kvæðið er sett saman av fleiri eldri mytiskum kvæðum.
Endurskipaði teksturin hjá Bugge.
Ein afturvendandi
spurningur viðvíkjandi Vøluspá er: hvør
er tað, ið vølvan tosar við? Hóast hon í
innganginum biður “allar heilagar verur”
t.v.s. mannaættina um ljóð og fleiri ferðir setur spurningin: “Skilja
tit nú, ella hvat?”, so benda fleiri skeivt sett ørindi inni í sjálvum
tekstinum á, at Vøluspá, sum onnur norrøn kvæði, upprunaliga hevur havt ein
episkan inngang. Hetta fekk norska
filologin Sophus Bugge (1833-1907) at gera eina lítla endurskipan av tekstinum,
har hann flutti ørindini 22, 28 og 29 fram í byrjanina av kvæðinum.
Ver tó varugur við, at
henda endurskipan, hvussu logisk hon enn kann tykjast, merkir, at kronologiska
uppsetingin í upprunatekstinum er broytt.
Vøluspá:
Um vit nýta tann
endurskipaða tekstin hjá Bugge, so byrjar Vøluspá við at siga frá vølvuni og
seiðkvinnuni Heið, sum undir andamaning í einsemi fær vitjan av Óðini. Hin gamli ásagudurin gevur henni gávur at
síggja út í ymsar heimar.
So byrjar vølvan sína
frásøgn við at siga frá um upphavið, hvussu tíðin tók sína byrjan í tí mytisku
frumglopruni Ginnungagapi, um hvussu frumlutirnir vóru til, og hvussu gudarnir
fingu skil á tí skipaða alheiminum.
Eftir hetta kemur
parturin ið vanliga rópast “Dvørgatal”, har vølvan sigur frá upphavi dvørganna
og reksar eina rúgvu av dvørganøvnum upp.
(Dvørgatal er helst eitt kvæði fyri seg, sum av einari ella aðrari orsøk
er vavt upp í Vøluspá).
Síðan sigur vølvan frá,
hvussu fyrstu menniskjuni vóru skapt, og um nornurnar, lagnuguddómarnar, ið
halda til við einari av rótunum á Yggdrasils aski.
Vølvan sigur eisini frá
umstøðunum viðvíkjandi tí fyrsta krígginum í heiminum, tá gudaættirnar æsir og
vanir ruku í krovið á hvørjum øðrum, orsakað av drápinum av tí frumkendu Gullveig.
Annar partur av Vøluspá
byrjar við, at hin ljósi og góðlynti Baldur verður dripin. Drápið av Balduri er byrjanin til eina røð av
ræðugerðum, sum enda við ragnarøkum, har æsir og jatnir útrudda hvønn
annan. Ragnarøkur gera enda á heiminum,
jørðin søkkur í kav, og alt endar aftur í sínari upprunastøðu í tí myrka
ruðuleikanum.
Sambært vølvuna skal ein
nýggjur heimur tó rísa úr havinum. Har
skulu Baldur og drápsmaður hansara Høður ráða fyri borgum. Ein nýggj gulløld skal byrja, men fyri at
gera vart við, at alt gongur í ring, hómast hin ræðuligi ormurin Niðhøggur í
sjónarringinum, ein áminning um, at eisini hesin nýggi heimurin er dømdur til
undirgang og deyða.